مشهد الرضا، قطب گردشگری ایران ( قسمت اول )

مشهد الرضا، قطب گردشگری ایران ( قسمت دوم )

آرامگاه فردوسی 

حماسه سرای بزرگ ایرانی، خالق شاهنامه در 24 کیلومتری مشهد یعنی منطقه طوس در باغ مصفایی دفن شده است . در داخل محوطه آرامگاه " حکیم ابوالقاسم فردوسی " تابلوهای سنگی ، از داستانها و حماسه‌های شورآفرین شاهنامه وجود دارد . در غرب بنا موزه ای با اشیاء فروان از جمله یک جلد شاهنامه خطی به وزن ۳۷ کیلوگرم می‌باشد.

شاعر بزرگ ایران در طی سی سال شاهکار خود را خلق کرد و در سال ۴۱۱ ه. ق زندگی را بدرود گفت . آرامگاه فردوسی یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری مشهد ، نقش بسزایی در جذب توریست منطقه شرق کشور را دارد .

بنای هارونیه 

افسانه ای ترین بنای خراسان، بقعه ی هارونیه در 25كيلومترى شمال‌غربى مشهد است که  به درستی هنوز دلیل و تاریخ ساخت آن مشخص نشده است . این بنا در جاده مشهد - توس ،ابتدای بولوار پردیس در ورودی شهر توس قرار دارد. این اثر ناشناخته و پررمز و راز ، يگانه اثر برجاى مانده از شهر باستانى طوس که در نزدیکی آرامگاه فردوسی واقع شده است  احتمالاً مدتی خانقاه بوده است. به دلیل شباهت آن به آتشکده چنین تصور می‌شود که در دوره‌های اولیه اسلام، مسلمانان آن را تغییر شکل داده و به صورت مسجد در آورده باشند.

در محوطه بیرونی این بنا به یادبود امام محمد غزالی ، سنگ مزاری نصب شده است. لازم به توضیح اینکه محل آرامگاه وی  به طور دقیق مشخص نیست، ساختمان اصلی آجری و مربع‌شکل می باشد که  فضاهای درونی آن شامل ورودی ایوان، چهارشاه‌نشین، گنبدخانه و سه اتاق فرعی و همچنین باغچه مستطیل‌شکل نیز بر طبق نقشه اولیه ساختمان، روبه‌روی ایوان طراحی و ساخته شده است .

در سال‌های 1308 تا 1313 خورشیدی یعنی از زمان احداث آرامگاه جدید فردوسی مردم محلی آن را «زندان هارون‏» یا «بقعه هارونی» می نامیدند، طبق مستندات تاريخى وفات خليفه عباسى در سال‏193ه‌.ق بوده در حالى كه اصل بنا با توجه از شكل معمارى، شبیه بناهای قرن ششم و هشتم هجرى بوده و نقشه اثر هيچ گونه شباهتى به زندان ندارد . در حفاري‌هاي این بنای چشمگیر كه در سال 1354 صورت گرفته شد،  کشف آثاری از هنر دوره های سلجوقى، تيمورى و صفوى، همچنین سنگ و ساروج پى‌بناى آتشكده‏هاى ساسانى ، نشان می دهد كه اين اثر سابقه‏اى خيلى پيش از قرن ششم داشته است.

این بنا که دهه های زیادی خرابه ای بی‌نام بود ه است، به همت سازمان میراث فرهنگی استان در تاریخ 15 دی ماه ۱۳۱۰ با  شماره ۱۷۳ در فهرست آثار تاریخی و در سال ۱۳۸۲ به عنوان آرامگاه منسوب به امام محمد غزالی به شماره ۸۹۴۴ به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.

خواجه ربیع

در انتهای خیابان خواجه ربیع در شمال غربی شهر، آرامگاهی باشکوه به سفارش شیخ بهایی توسط شاه عباس صفوی در قرن 11 ( ه . ق ) با سرپرستی میرزا افلغ یکی از سادات رضوی ساخته شده است.

ربیع ابن خثیم ، مشهور به خواجه ربیع از قبیله معروف بنی اسد شهر کوفه از یاران و سرداران حضرت على ( ع )، سالهای پایانی عمر خود را در نوغان گذراند تا اینکه در سال 63 (ه .ق ) دعوت حق را لبیک گفته و در این باغی وسیع بر کناره کشف رود مدفون شد . مدفن وی که قرن هاست محلی محترم و زیارتگاهی برای عموم مسلمانان بوده در  روستای حسین آباد ، یکی از قبرستان های مهم شهر مشهد نیز می باشد .

نمای بیرونی بنا هشت ضلعی و از درون ، چهار ایوانی است. ارتفاع گنبد فیروزه ای رنگ تا کف ۱۸ متر بوده که پوشیده از کاشی های زیبای فیروزه ای و درون بنا هم مزین به نقاشی های طلایی رنگ است. احداث و تزیین بنا بر اساس دو کتیبه زیبا در داخل گنبد و ساقه خارجى با خط علیرضا عبّاسى تاریخهاى 1026 و 1031 قمرى را نشان می دهند . گفته می شود تاج محل هندوستان ، یکی از عجایب هفت گانه جهان بوده، با الهام از این مقبره ساخته شده است.

این آرامگاه در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ثبت ۱۴۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. امروزه اداره باغ و مزار خواجه ربیع بر عهده آستان قدس رضوی است.

خواجه مراد 

مقبره "هرثمه بن عین متوفی سال 210 (ه.ق) " مشهور به " خواجه مراد " در بلندی های مشرف بر بینالود در نزدیکی مشهد قرار گرفته است . نورعلیشاه بانی آرامگاه مذکور با مراقبت و حفاظت این بنا موجب رفاه حال مسافرین جاده ی جنوبی شده است .

 کانی شناسی کوهای  این منطقه که از نوع گرانیت مقاوم هستند دلیل دیگری برای افزایش جذابیت و مکانی بسیار ایده‌آل برای عاشقان  کوهنوردی و صخره‌‌نوردی این منطقه می باشد . این آرامگاه زیبا در دامنه کوه و کنار چشمه ای قرار دارد که جاده آن از جاده اصلی مسیر مشهد فریمان جدا شده است . از ابتدای جاده گنبد هرمی پنج ضلعی با شیروانی به چشم می آید .

بنای اصلی اتاقی کوچک است که اطراف آن چندین اتاق برای توقف زائران ایجاد شده است . ایوان دارای تزئینات آینه کاری و دو گلدسته  کوتاه با طرح کاشی کاری می باشد .  کتیبه سردربنا نام شخص و سال وفات وی را بیان میکند . وجود این مکان زیارتی باعث آبادسازی منطقه شده بطوریکه که فروشگاهها ، رستوران، پارکینگ، فضاهای اداری  ومغازه های زیادی در این منطقه دایر شده است .

بازارچه نزدیک آرامگاه دارای انواع سوغات و صنایع دستی خراسان می باشد .

خواجه اباصلت 

خادم حضرت رضا (ع) " اباصلت هروی " که با نام " خواجه اباصلت " شهرت داشت در سال 236 ( ه.ق ) درگذشت . مدفن وی در فاصله ده کیلومتری شهر مشهد مقدس در جاده فریمان قرار دارد .

تزئینات کاشی های هفت رنگ، رواق های مستطیلی شکل و آینه کاری ها باعث جذابیت این بنای چهارضلعی شده است . جذابیت دیگر این مقبره نمای ضریح هشت ضلعی که به نام امام هشتم (ع) طراحی و ساخته شده است . قبور عوام و  عرفای بزرگ در محوطه و بیرون بنا قراردارد .

امکانات و خدمات رفاهی زیادی نزدیک این مجموعه برای زائران احداث شده است .

بیشتر بخوانید : مراکز خرید مشهد ( قسمت اول )

 امام زاده یحیی میامی 

" امام زاده یحیی" از نوادگان " امام سجاد (ع) "  که علیه حکومت بنی امیه مبارزه می کرد ، به دلیل نداشتن امنیت جانی از سرزمین مادری خود، کربلا به توابع خراسان هجرت نمود . وی در اواخر سنین نوجوانی در جوزان خراسان به شهادت رسید .  آرامگاه وی متعلق به قرن دهم هجری می باشد که در 50 کیلومتری جاده مشهد – سرخس در دامنه کوهی نزدیک آبادی میامی واقع شده است .

بر اساس اسناد مکتوبی چون وقف نامه گوهرشاد به سال 829 هجری و کتیبه مدرسه نواب به تاریخ 1090 قمری ، آبادی میامی حداقل از دوره تیموریان رونق داشته است . همچنین در یکی از سنگ قبرهای گورستان قدیمی روستای میامی متوفی به تاریخ 923 قمری است . میامی یا میمه یکی از منزلگاه های مهم کاروانیان و مسافران راه قدیم توس بوده که از زمان ساخت بقعه امامزاده اهمیت دوچندانی پیدا کرده است .

وقف نامه موجود از سال 1328 بنام عزت ملک، تمام رودخانه و کل مزرعه میامی در پایین مشهد را که از یک سو به کوه و از طرفی به مزرعه نظریه و از طرف دیگر به اراضی مزروعی ختم می شد وقف بقعه متبرکه امامزاده یحیی بن زید (ع) کرده است . با استناد به کتیبه سنگی پیشانی سر در بنا در سال 937 (ه.ق)، بقعه قدیمی با نقشه ای هشت ضلعی شامل ایوان ورودی، گنبد فیروزه ای و گلدسته های کوچک، به دستور امیر شیخ سعید ساخته شده است. وی که  فرزند امیر نظام افراسیاب بوده روستای آگاهانه را نیز به این مزار وقف نموده است .

کتیبه سنگی سردر ورودی ایوان شرقی که بر پیشانی بنا نصب شده اشاره به تاریخ دوران حکومت شاه طهماسب صفوی یعنی تاریخ 937 (ه.ق) بنیان این بقعه، شخصیت مدفون در آن و موارد وقف را دارد .